RİSK YÖNETİMİ VE DEĞERLENDİRMESİ

RİSK YÖNETİMİ VE DEĞERLENDİRMESİ

Tehlike: İnsanların yaralanması, sağlığının bozulması veya bunların gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlem.

Sağlığın bozulması: Bir iş faaliyetinin veya işle ilgili durumun yol açtığı ve/veya kötüleştirdiği belirlenebilir, olumsuz fiziksel veya ruhsal durum

Olay:Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan işle ilgili olaylar. Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olmadan gerçekleşen olaylara “Hasarsız olay- Ramak kaldı” denilmektedir.

Kaza:Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan olaydır.

Risk:Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi.

Risk değerlendirmesi

Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan proses.

Kabul edilebilir risk:

Kuruluşun yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risk.

Güvenlik

İşin yapılması ve yürütümü sırasında oluşan risk yada risklerin, tanımlanmış bir zaman aralığı süresince, kabul edilemez düzeyin dışında kalma yeteneği.

Risk Yönetimi: Bir kuruluşun sağlık ve güvenlik şartlarını sağlamak, iyileştirmek ve sürdürmek için yürütülen girişimlerin tamamıdır. (İLO-OHS 2001 İSG Yönetim Sistemi Rehberi)

Üzerinde uzlaşılan manada risk, güvenliğin zıddı bir durumdur ve güvenlikle ters orantılı olarak değişir. (Kumamoto ve Henley 1996)

RİSKLERDEN KİM YADA NELER ETKİLENEBİLR?

• Çalışanlar,                          • Çevrede bulunanlar,                      • Toplum,

• Çevre,                                 • Üretim,                                           • Mülk,

• İtibar,                                • Ortaklar,                                        • Müşteriler v.b

RİSK KONTROLÜ

Belirlenen riskler kaçınılmaz mıdır ?        Risklerin gerçekleşmesi önlenebilir mi ?

Riskleri nasıl kontrol edebiliriz ?              Riskleri nasıl yönetebiliriz ?

Eğer önlenebilirse kontrol yöntemleri nelerdir?

Risk = İ x Ş             İ: İhtimal  Ş: Şiddet

RİSK DEĞERLENDİRMESİ NE ZAMAN YAPILIR?

İşe başlanması durumunda
İşyerinin kurulup üretime başlamasından hemen sonra, yada işyerinin daha önce kurulmuş ve risk analizi ve değerlendirilmesi çalışmalarının hiç yapılmamış olması halinde, 

Değişiklik durumunda
İşyerinde, iş, yer, el, üretim teknolojisi değişikliği, yeni bir tehlikenin ortaya çıkması yada uygulamaların gözden geçirilmesinde yeni bir durumun tespit edilmiş olması durumlarından birinin gerçekleşmesi halinde,

İş kazası, meslek hastalığı, olay vb.  durumunda
İşyerinin tamamını yada büyük kısmını etkileyebilecek bir kaza, iş kazası, meslek hastalığı yada olay vb. durumun meydana gelmiş olması halinde

Düzenli aralıklarla
İşyerinden ve etkilenme alanından kaynaklanan  tehlikelerin ve bu tehlikeler sonucu ortaya çıkan risklerin yapısına ve faaliyetlerdeki ya da işteki değişimin derecesine bağlı olarak   düzenli aralıklarla yapılacaktır.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ NEDEN YAPILMALIDIR?

İSG’ ye yeni yaklaşımda;

 Risk bazlı düşünme esas alınmıştır.

Proaktif olma ve önleyici tedbirler dediğimiz toplu koruma önlemleri önem kazanmıştır.

Sanayiden sayılan ve 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için İSG uzmanlarından hizmet alınması zorunlu hale getirilmiştir.

İş ekipmanlarının imalatta güvenli imal edilmesinin yolunu sağlayan CE belgelendirme sistemi zorunlu hale getirilmiştir.

Burada sıralanan nedenlerle yeni yaklaşımın temel prensiplerinden birisi risk değerlendirmesi olmuştur.

Çalışma ortamı gözle görünen veya görünmeyen tehlikelerle doludur. Bu tehlikelerden kaynaklanan riskleri tahmin etmek ve kabul edilemez olanları ortadan kaldırmak için izlenecek en iyi bilimsel esaslı çalışma RİSK DEĞERLENDİRMESİDİR.

Genel manada ve en basit haliyle RİSK;

Bir tehlikeden kaynaklanan olayın ortaya çıkma olasılığı ile bu olayının sebep olacağı etkinin şiddeti arasındaki bağlantıdır.

İŞVERENLER NEDEN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMAK İSTERLER?

KANUNİ NEDENLER?                    AHLAKİ NEDENLER?                     EKONOMİK NEDENLER ?             

YASALARDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ

AB ülkelerinde Risk değerlendirmesinin yasal alt yapısını teşkil eden ve yeni yaklaşım direktiflerinin ana direktifi olan 89/391/EEC Direktifi doğrultusunda hazırlanarak 09.12.2003 tarih ve 25311 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Ülkemizde Risk değerlendirmesinin yasal alt yapısını oluşturmuştur.

Risk Değerlendirmesi yapılmasının amacı ;

Tehlikelerin belirlenmesi,

Her bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığıyla, olası sonuçların şiddet derecesinin değerlendirilmesi,

Mevcut kontrollerin etkinliğinin gözden geçirilmesi,

Acil önlem gerektiren yüksek risklerle, orta vadede önlem alınması gereken risklerin belirlenmesi

Bu risklerin kabul edilebilir seviyelere indirilmesi için alınacak önlemlerin belirlenerek uygulanması ve izlenmesidir.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ NE ZAMAN YAPILMALIDIR?

İşe başlarken veya daha önce hiç yapılmamışsa,

İşte herhangi bir değişiklik halinde,

İş kazası,meslek has.veya bir ramak kaldı olayından sonra,

Düzenli aralıklarla yapılması gerekmektedir.

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik’ in RİSK DEĞERLENDİRMESİ başlıklı 6 Maddesinde;

c) Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenecektir;

1) Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde,

2) Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda,

3) Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre gerektiğinde,

4) Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda,

5) En az beş yılda bir defa.                            Yapılacağı yasal olarak belirtilmiştir.

Risk değerlendirmesinin bir kişi tarafından mı yoksa bir ekip tarafından mı yapılması gerektiği veya hangi yöntemin daha yararlı olacağı ile ilgili olarak sürekli tartışmalar yaşanmaktadır. Risk değerlendirmesinin kişi veya ekip tarafından yapılmasının olumlu ve olumsuz yönleri aşağıda verilmiştir.

KİŞİ YAKLAŞIMININ YARARLARI

Çabuk netice alınmasını sağlar,

Kişinin diğer uzmanlar tarafından yönlendirilmesini engeller

Kişiye, İSG konusunda tek yetkili ve otorite olduğu hissini verir

Maliyeti düşüktür.

BİREY YAKLAŞIMININ DEZAVANTAJLARI

Teknik uzmanlık gerektirir.

Yönetimin “İSG iş güvenliği uzmanının işidir” anlayışının yerleşmesini sağlar.

Tek boyutlu olması yetersizlik getirebilir.

Katılım sağlanamadığından çalışanlar kendi bölümlerinde tehlike ve risklerin olmadığını savunurlar.

Kişilerin farklı kavrama seviyeleri değerlendirmeyi etkileyebilir.

TAKIM YAKLAŞIMININ YARARLARI

Gerekli bilgi tüm çalışanlar tarafından sağlanabilir.

Herkesi tatmin edecek sonuçlar elde edilebilir.

Katılanlara aidiyet ve işbirliği ruhu kazandırır

Yöneticilerin katılımı, yapılan çalışmalara ve sonuçlarına herkesin sahip çıkmasını sağlar.

TAKIM YAKLAŞIMININ DEZAVANTAJLARI

Takım çalışmalarından netice daha geç alınabilir.

Takım içi etkileşim sonucu etkileyebilir

Çalışılması gereken zaman ve maliyet yüksek olur.

5 ADIMDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ

1.Adım: TEHLKİKELERİN TESPİT EDİLMESİ

2 Adım RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DERECELENDİRİLMESİ

3. Adım KONTROL TEDBİRLERİNE KARAR VERİLMESİ

4. Adım KONTROL TEDBİRLERİNİN TAMAMLANMASI

5. Adım İZLEME VE TEKRAR ETME

RİSK YÖNETİMİNİN UNSURLARI

*Politika                                            *Planlama                              *Organizasyon

*Uygulama                                        *İzleme -kontrol                  *Gözden geçirme

1.Adım: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ

Şu üç soru tehlikeleri tanımlamamıza olanak tanır;

1-Tehlike Kaynakları nelerdir?      2-Bu tehlikeden kim yada ne zarar görebilir?

3-Zarar nasıl ortaya çıkabilir?

Tehlikeler tespit edilirken özellikle iş ekipmanları ve sistemler, binalar tehlikenin kaynağı olarak görülmeli, ve bu kaynaktan hangi yolla zarar oluşacağı sorusu sorulmalıdır. Bu sorunun cevapları o kaynaktan oluşacak tehlikeleri ortaya çıkaracaktır. Bu yolla bir kaynaktan birden fazla tehlikenin oluşacağı tespit edilebilecektir. Yani bir kaynaktan birden fazla tehlike oluşur, her bir tehlikeden de bir den fazla risk oluşur.

Bu sistematik yaklaşım içerisinde bir işyerinde tehlikeler şu yollarla tespit edilebilir.

a-Geçmiş kayıtları inceleyerek

b-Mevcut durumu inceleyerek

c-Mevzuat ve literatürü inceleyerek

Toplam = İşyeri Tehlikeleri

TEHLİKELERİN GRUPLANDIRILMASI

1. Mevzuat esaslı gruplama,                       2. Proses esaslı gruplama,              3. Yerleşim esaslı gruplama,

4. Bilimsel esaslı gruplama,             5. Karma gruplama,

2. Proses Esaslı Gruplama

İşyerinde bir yönetim sistemi TS EN ISO 9001, 14001 ve TS 18001 Yönetim sistemlerinde biri veya bir kaçının kurulduğu ve Proseslerin belirlendiği işyerlerinde uygulanabilir bir yaklaşımdır.

3.Yerleşim Esaslı Gruplama

İşyerinin fiziki yerleşim sistemine göre her bir bağımsız fiziki bölümdeki bütün tehlikelerin gruplandırılması yöntemidir.

4- Bilimsel Esaslı Gruplama

Bu sistemde tehlikeler;

Mekanik Tehlikeler, Elektrik Tehlikeleri, Fiziksel Tehlikeler, Kimyasal Tehlikeler, Biyolojik Tehlikeler, Çevresel Tehlikeler, İdari Tehlikeler, Organizasyonel Tehlikeler. İnsanlardan kaynaklanan Tehlikeler v.b olmak üzere gruplandırılmaktadır.

5- Karma Gruplama

En çok kullanılan yöntemdir.

İşyerinin girişinden başlayarak yerleşim ve iş akışına göre sıra ile başlanıp, gerekirse her bir bölüm içerisinde bilimsel esaslı gruplandırma veya mevzuat esaslı gruplandırmaların iç içe yapıldığı gruplandırmadır.

2 Adım: RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DERECELENDİRİLMESİ

Risk değerlendirmesinin 2. Adımında tehlikelerden kaynaklanan risklerin ne yada neler olabileceğine karar verilir . Aşağıda şematik olarak ta gösterildiği gibi bir tehlikeden birden fazla risk oluşabileceği hiçbir zaman unutulmamalıdır.

Aşağıdaki faktörler bir kaza ya da olayın meydana gelme ihtimalini etkileyebilir;

Riske maruz kalan kişiler,

Riske maruz kalmanın tipi, sıklığı ve süresi,

Riske maruz kalma ile tesirleri arasındaki ilişki,

İnsan faktörleri,

Güvenlik fonksiyonlarının güvenilirliği,

Güvenlik tedbirlerinin işlemez hale getirilme veya yanıltılma imkanları,

Güvenlik tedbirlerinin idame ettirilebilme kabiliyeti.

Risklerin belirlenmesi aşamasından sonra tercih edilen nicel veya nitel yöntemlerle risklerin derecelendirilmesine geçilir. Bu derecelerde en klasik ve temel risk değerlendirme modeli olan MATRİS sistemi 5 li, matris olarak esas alınmıştır.

                                  R = O X Ş

R = Risk

O = Olabilirlik (Tehdidin olma ihtimali)

Ş = Şiddet (Zararın Derecesi) olarak ifadelendirilmiştir.

Olabilirlik Derecelendirme

1-ÇOK KÜÇÜK           : Yılda Bir

2-KÜÇÜK                   : Üç Ayda Bir

3-ORTA                    : Ayda Bir

4-YÜKSEK                 : Haftada Bir

5-ÇOK YÜKSEK         : Her Gün

Olası sonuçlar ve zararın şiddetinin hesaplanmasında şu skala kullanılmıştır.

Şiddet Derecelendirme (İnsana Yönelik)

1-ÇOK HAFİF           : İş saati kaybı yok,

2-HAFİF                   : İş günü kaybı yok,

3-ORTA                    : Hafif yaralanma,

4-CİDDİ                   : Ölüm, Uzuv kaybı,

5-ÇOK CİDDİ           : Birden çok ölüm

SONUÇ	EYLEM
16, 20, 25	KABUL EDİLEMEZ RİSK Bu risklerle ilgili hemen çalışma yapılmalı
8, 9, 10, 12, 15	DİKKATE DEĞER RİSK Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk müdahale edilmeli
1, 2, 3, 4, 5, 6	KABUL EDİLEBİLİR RİSK Acil tedbir gerektirmeyebilir

3. ADIM: KONTROL TEDBİRLERİNE KARAR VERMEK

Bu adımda özellikle kabul edilemez düzeyde bulunan risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi için gerekli olan kontrol tedbirlerine karar verilir. Risk değerlendirmesinin en önemli adımlarından biri olan bu adımda risk kontrol önlemlerinin neler olacağı ve bu önlemlerin belirlenmesinde ne tür bir öncelik tercihinde bulunacağı belirlenir.

Önleyici Tedbirler: İhtimali azaltıcı tedbirlerdir.

Koruyucu Tedbirler:Şiddeti azaltıcı tedbirlerdir.

Risk kontrol önlemlerinin hiyerarşik düzeni;

1-Tehlikelerin ortadan kaldırılması, (Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak)

2-Tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirmek, (İkame)

3-Mühendislik önlemlerini uygulamak;

• Otomasyon,                                   • Tecrit,(ayırma)                 • Uzaklaştırma,

• Havalandırma,                   • Ergonomik yaklaşımlardan yararlanma.

-Alınan bu önlemlere rağmen riski kabul edilebilir düzeylere düşüremiyorsak;

4-İdari önlemler-Güvenlik ve Sağlık İşaretleri

• Çalışma süreleri,                • İşyeri düzeni,                                            • Eğitim ve Öğretim,

• Planlı bakım-onarım          • Mental riskler,monotonluk,iletişim         • Denetim-Disiplin,

5-SON ÇARE ,

• Kişisel koruyucu donanımlar;                  • Temin                      • Kullandırma

4. ADIM: KONTROL TEDBİRLERİNİ TAMAMLA

Bu adımda seçilen kontrol tedbirleri işyerinde uygulanarak tamamlanır

Kontrol tedbirlerinin tamamlanması şu hususları içerir;

• Çalışma yöntemlerinin geliştirilmesi                  •Eğitim ve öğretimin sağlanması

• İletişim                               • Denetim                  • Bakım

5. ADIM: İZLE VE TEKRAR ET

Son adım tedbirlerin etkinliğinin izlenmesi ve tekrar edilerek gözden geçirilmesidir

Bu adımda en azından şu sorular cevaplandırılmalıdır.

Seçilen kontrol tedbirleri planlandığı gibi tamamlanmış mı

Seçilen kontrol tedbirleri yerinde tedbirler mi ?

Bu kontrol tedbirleri doğru bir şekilde uygulanmış mı ?

Seçilen yöntem çalışıyor mu ?

Kontrol tedbirleri yeni ve ilave riskler çıkarmış mı?

Risklere maruziyet ortadan kaldırılmış veya yeterince azaltılmış mı ?