GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

Güvenlik kültürünün tanımı, literatürde cok farklı sekillerde dile getirilmektedir. Bu tanımlar incelendiğinde, ortaklık, onleme, korunma, maruziyet, değisim, algılama, inanc, değer, tutum vb. kavramların tum tanımlarda ortak olduğu gorulmektedir. Onerilen tanımdan da anlasılacağı uzere, guvenlik kulturu butun isletmeyi kapsamakta ve isletmenin her bireyi tarafından farklı seviyelerde olsa bile algılanmaktadır.

İş kazaları, coğunlukla risk unsuru tasıyan calısma kosullarının birtakım psiko-sosyal faktorler nedeniyle, calısanlar tarafından yeterince algılanamamasından 

kaynaklanmaktadır. Orgutlenmedeki yetersizlikler, etkin olmayan iletisim ve eğitim eksikliği calısanların guvensiz davranıslarda bulunmalarına yol acarken, mesleki ve gunluk yasamdan kaynaklanan sorunların ortaya cıkardığı psikolojik gerilim de kaza riskini artırmaktadır. Karmasık bir yapıya sahip olan is kazalarının meydana gelmesinde pek cok faktorun etkisi bulunmakla birlikte, yaygın kanaat is kazalarının onemli bir bolumunun insan hatasına bağlı olduğudur. Bundan dolayı, is sağlığı ve guvenliğinin beseri unsuru üzerinde giderek daha fazla durulmaya baslanmıstır.

Guvenlik kulturu, iscilerin tutumları ve davranısları uzerine odaklanarak guvenli davranısı motive etmekte ve iscilerin calıstıkları isletmelerdeki risklerin farkında olmalarını sağlamayı, tehlikelerin surekli olarak gozetimini mumkun kılan bir norm gelistirmeyi amaclamaktadır.

Guvenlik kulturunun calısanlar tarafından isyerlerinde yeterli duzeyde algılanmasının ilk basamağı, bircok yonetim sisteminde gorulduğu gibi, ust yonetimim taahhudu olarak adlandırılan kısımdır. Đsveren veya vekilleri tarafından isletmede guvenlik kulturu  olusturulmasına yonelik yatırımlar yapılması, gerekli eğitimlerin calısanlara aldırılması, kisisel koruyucu donanımların hazır tutulması, isletme icerisinde ve calısanlarla beraber is sağlığı ve guvenliği ile ilgili konuların değerlendirilmesi, gerekli prosedur ve talimatların hazırlanması ve en onemlisi de guvenliği uretimden ve isten onde tutulması, ust yonetimin taahhudu basamağının gereklilikleridir.

İsletmede guvenlik kulturu olusturmanın ve yerlestirmenin ikinci adımı, orta yonetim

olarak nitelendirilen bas muhendis, muhendis, sef, usta ve eğitici gibi calısanların, verdikleri talimatlarda is sağlığı ve guvenliği gerekliliklerini gozetmesi ve calısanların yaptıkları islere nezaret ederken is sağlığı ve guvenliği gerekliliklerine uygun sekilde davranmalarını gozetmeleridir.

Guvenlik kulturu olusturmanın ucuncu basamağı, isyerinde yazılı bir is sağlığı ve guvenliği sistemi kurulmus olması gerekliliğidir. Bu sistemin temel unsurları olarak, calısanların is sağlığı ve guvenliği ile ilgili konularda bilgilendirilmesi, is sağlığı ve guvenliği ile ilgili kurul ve heyetlerde alınan kararlardan tum calısanların haberdar edilmesi ve soz konusu kurul ve heyetlere calısanların katılımının sağlanması, isyerinde meydana gelen, meydana gelmesi muhtemel olan veya kıl payı atlatılan kazaların veya sağlık ve guvenlikle ilgili diğer olumsuz durumların raporlanması ve bu raporlar doğrultusunda yapılan calısmalar ve duzeltici faaliyetler hakkında calısanlara bilgi verilmesi sayılabilir. Bunlara ek olarak, calısanları is sağlığı ve guvenliği ile ilgili konularda odullendirme hususu da bu basamağın unsurları arasında yer almaktadır.

İsyerlerinde guvenlik kulturu olusturmanın son basamağı da yazılı olmayan bir is sağlığı ve guvenliği sistemi olusturulmasıdır. Bu asama, is kazası ve meslek hastalığı olusmasına neden olacak sekilde davranan calısanların belirlenerek onlara yonelik ozel calısmalar yapılması, usta-cırak iliskisi olan yerlerde ustaların is sağlığı ve guvenliği gereklerini cıraklara aktarmasının tesvik edilmesi ve bu gerekliliklere uygun davranıs sergileyen calısanlara is sağlığı ve guvenliği konusunda yetki verilerek diğer calısanları uyarması ve onlara ornek olacak doğru davranısları sergilemelerinin sağlanması gibi unsurları icermektedir.

ILO nun sosyal ve ekonomik guvenliği artırma stratejisi de, guvenliğin 7 temel boyutuna odaklanmaktadır.

İs piyasası guvencesi                       İstihdam guvencesi        İs guvencesi

Beceri gelistirme guvencesi              Calısma guvenliği      Temsil guvencesi

Gelir guvencesi

Ülkemizde de is sağlığı ve guvenliği kulturunun olusturulması icin,

·         İs sağlığı ve guvenliği standardı olusturma ve uygulama

·         İs sağlığı ve guvenliğinin ozendirilmesi

·         İs kazalarının azaltılması icin tesvikler sağlanması

·         İs kazalarının ve meslek hastalıklarının onlenmesi ve nedenlerinin arastırılması

·         Eğitim ve oğretim hizmetlerinin yurutulmesi

·         Denetim hizmetlerinin yurutulmesi

·         Profesyonel is sağlığı ve guvenliği hizmetlerinin sağlanması

gibi faaliyetler bulunmaktadır.

Kamu sektorundeki, is sağlığı ve guvenliği ile ilgili baslıca kuruluslar Calısma ve Sosyal

Guvenlik Bakanlığı bunyesindedir.

Bunlar,

İs Sağlığı ve Guvenliği Genel Mudurluğu ve bu Genel Mudurluk bunyesindeki İs Sağlığı ve Guvenliği Merkezi Mudurluğu (iSGUM),

İs Teftis Kurulu Baskanlığı,

Calısma ve Sosyal Guvenlik Eğitim ve Arastırma Merkezi Baskanlığı (CASGEM),

Sosyal Guvenlik Kurumu (SGK),

Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile ilgili Bakanlıklar ve kamu kurulusları da (Sağlık Bakanlığı, Cevre ve Orman Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Turk Standardları Enstitusu (TSE) ve Turkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) gibi), genel is sağlığı ve guvenliği sistemi icerisinde dusunulmelidir.

Ozel veya sivil sektorde ise, sendikalar, isveren kurulusları, is sağlığı ve guvenliği

alanında faaliyet gosteren ortak sağlık ve guvenlik birimleri ile danısmanlık firmaları ve calısanları (isyeri hekimleri, is guvenliği uzmanları, is hijyenistleri, muhendisler, psikologlar, ergonomistler gibi), isyeri hekimliği ve is guvenliği uzmanlığı eğitim kurumları, meslek orgutleri ve uluslararası kuruluslar da (ILO, WHO ve Avrupa Birliği bunyesindeki OSHA gibi),is sağlığı ve guvenliği sistemi icerisinde yer almaktadırlar.

Calısma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığının gorevleri

1-3146 sayılı Calısma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığının Teskilat ve Gorevleri Hakkında

Kanunun 2. maddesinde;

2-Yine 3146 sayılı Kanunun 12. maddesinde;

3-7460 sayılı Calısma ve Sosyal Guvenlik Eğitim ve Arastırma Merkezi Teskilat Kanununun 2. maddesinde;            Belirtilmiştir.

İs Sağlığı ve Guvenliğinin Temel Prensipleri:

1.     İs guvenliğinin kapsamı, asağıdaki hususlardan olusur:

2.    İsle ilgili hastalık ve sakatlıklardan korunma

3.    Her turlu ayrımcılığa karsı koruma

4.    Siddet, taciz, stres, uygun olmayan calısma saatlerine karsı koruma, calısma

5.    saatlerinin, gece isinin, calısma yasının sınırlandırılması

6.    Tazminat, emeklilik guvencesi, analık koruması, ise devamsızlık koruması, uzun sureli

7.    bakım, tatil, mantıklı is planlaması

8.    Devlet yaptırımı, teftis yoluyla koruma

9.    Orgutlenme hakkı

10.  Toplu pazarlık hakkı

11.  Sağlık hizmetine ulasma, eğitim, cocuk bakımı gibi sosyal destek hakkı

12.  Guvensiz isi reddetme hakkı

13.  İSİG kurulları ve diğer temsil mekanizmaları yoluyla katılım hakkı

14.  İsle ilgili olası tehlikeleri bilme hakkı

15.  İsyerindeki yanlıs yapılan isleri bildiren kisiler icin korunma hakkı

İs sağlığı ve guvenliğine yonelik mevzuatın gereklerinin tam anlamı ile anlasılabilmesi icin, guvenliğin ana kurallarının iyi bilinmesi gerekir.

Guvenliği sağlamanın uc ana kuralı vardır. Bunlar, onem derecesi ve sırası ile;

1-Guvenliği ve sağlığı tehdit eden durumların ortadan kaldırılması

2-Guvenliği ve sağlığı tehdit eden gelismelerin zamanında saptanması

3-Onlenemeyen durumların kotu sonuclarının en aza indirgenmesi

Guvenliğe iliskin kuralların uygulamada hayata gecirilmesi icin kullanılan yontemler

dort ana grup altında toplanabilir.

1-Tehlikeli Durumların Ortadan Kaldırılması : Uygulamada, uzerinde en basta durulması gereken nokta tehlikeli durumların ortadan kaldırılmasıdır. Kisilerin guvenliği rastlantıya bırakılamaz ve tehlikeli durumların ortadan kaldırılması isverenin temel yukumlulukleri arasındadır.

2-iscilerin Tehlikeye Karsı Korunması : Hicbir iste tehlike yuzde yuz ortadan kaldırılamaz. Bazı makinelerin, kullanılan maddelerin, is yapılan ortamın veya yapılan isin tehlike arz etmesi kacınılmazdır. Tehlikelerin tumu ile ortadan kaldırılmasının onunde teknolojik nedenler ve uygulama zorlukları gibi engeller var ise, kisi ile tehlike arasında bir kalkan olusturulması hedeflenir.

3-iscilerin Eğitimi ve Yetistirilmesi :

Tehlikeler buyuk capta ortadan kaldırılabilse ve koruyucular ve korunma aracları etkili

olsa bile, bilgilendirme ve eğitim yolu ile kisilerin tehlikelere karsı uyanık olmaları

sağlanmalıdır.

4-Uyarı : Bircok durumda, istenilen duzeyde eğitim verilemeyebilir. Uyarılar, bir anlamda gorunmez koruyuculardır. Gozden kacırılmaması gereken nokta sudur: Uyarılar, is yerindeki kazaları onlemede temel arac değildir.