KİMYASAL RİSK ETMENLERİ (Geçmiş sorulardan özetler)

GEÇMİŞ SORULARDAN ÖZETLER

• Karbon Dioksit (CO2): Yanmaz ve basit boğucu bir gazdır. Zehirli bir gaz değildir.
• Karbon Monoksit (CO): Patlayıcı, kanın oksijen taşıma kapasitesini bloke ederek zehirliyor ve boğucu etki gösteriyor.
• Amonyak tahriş edici bir gazdır.
• Metan (CH4) : Hidrokarbon, yanıcı ve patlayıcı, doğal gaz içinde bulunan en yüksek konsantrasyondaki gaz. Metan havadaki oksijen konsantrasyonunu düşürerek basit boğucu özellik oluşturur.

·         Karbon monoksit, hidrojen Sülfür (H2S) ve hidrojen siyanür(HCN) kimyasal olarak insan vücudunda etkileşime geçerek boğucu özellik oluşturur.

• Azot N2 ( Nitrojen) : En önemli inert gazlardan biri. Basit boğucu. Havada %79 oranında bulunuyor. Oksijeni ortamdan uzaklaştırmakta kullanılıyor, bu sebeple boğucu ortam oluşturabiliyor. Özellikle kapalı yerlere giriş prosedürü iyi uygulanmadığı için azottan ölümler çok.
• Kurşun : İnsan vücuduna solunum ve sindirim yolu ile girer.

·         Kurşun ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda havadaki kurşun miktarı max.  0,15 mg/m3 olacaktır.  İşçi başına hava miktarı 15 m3 olacak ve 3 ayda bir sağlık kontrolü  yapılacaktır. Kurşunun eşik sınır değeri (ESD) 40 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortam için 0,075 mg/m3 tür. Bağlayıcı biyolojik sınır değeri 70 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortamdaki zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri için 0,15 mg/m3 belirlenmiştir.

• Karbondioksitin MAK değeri (müsaade edilen azami konsantrasyon değeri) 5000 PPM dir.
• Asbest : Son derece kanserojen bir maddedir.
• Asbest 01.01.2005 tarihi itibariyle AB ülkelerinde kullanımı yasaklanmıştır.
• Amhibol grubu asbestlerin kullanımı  01.01.1996 tarihinden itibaren ülkemizde yasaklanmıştır.

·         Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.

·         Sıvı civa oda sıcaklığında buharlaşır ve zehirleyicidir.

·         Civa ile çalışmalarda periyodik sağlık kontrolu 3 ayda bir yapılır ve ortamdaki zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri 0,075 mg/m3 tür.

·         Benzen’in mesleki maruziyet sınır değeri 3.25 mg/m3 tür.

• Asetilen gazı % 2.5 ile %80 arasında hava ile karışımı patlayıcı konsantrasyon oluşturur. 2.5 atmosferin üzerindeki basınçlarda sıkıştırılırsa oksijen olmadan da patlayabilir. Bu sebeple Asetilen tüpleri her zaman ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdır.
• Asetilen kararsız bir gaz olduğu için sarı renkli tüpler içerisinde poröz yapıda tutucu çamur madde ve aseton ile doyurulmuş olarak tutulur. Başka bir deyişle asetilen gazı tüp içerisinde saf gaz halinde değil, sıvı ortamda doymuş halde bulunur.
• İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini belirlemek üzere, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Bu risk değerlendirmesi 5 yılda bir yenilenmelidir.
• Kimyasallar orijinal kaplarından başka kaplara alındığında kapların çok temiz olduğundan emin olunmalı, konulan kabın cinsi ve hangi malzemeden yapıldığı dikkate alınmalı, orijinal kap özelliklerine yakın olmalı ve mutlaka etiketlenmelidir.
• Yoğunluk, kimyasal etkinlik ve alkolde çözünürlük gibi özellikler kimyasalların tehlikeli olarak değerlendirilmediği özelliklerdir.
• Kimyasalların tehlikeleri ile ilgili sembolleri öğren.
•  Normal çalışmalarda olduğu gibi kimyasallarla çalışmalarda da bir iş ve çalışma izin sistemi olmalı, iş izinleri yetkili kişilerce onaylanıp yürürlüğe konulmalı, çalışma izinleri belli bir süre için verilmeli, süre bitiminde uzatma gerekiyorsa yine yetkili kişiler tarafından onaylanmalıdır.
• İş yeri havasında var olup günde 8 saat veya haftada 40 saat çalışma süresi içinde maruz kalındığında tüm işçilerin sağlığına zarar vermediği kabul edilen değer eşik (ESD) sınır değeridir.
• MSDS ( Material Safety Data Sheet) türkçe karşılığı Malzeme Güvenlik Bilgi Formu. 
• Etiketler ve MSDS formları üzerindeki R harfi kimyasala ait risk durumlarını , S harfi ise (safety) güvenlik bilgilerini ifade etmektedir.

·         Silis, asbest, kurşun, demir, bakır, çinko, kükürt, karbon (kömür) tozları inorganik, pamuk tozları organik tozlardandır. Organik tozlar daha çok bitkisel ve hayvansal maddeler ile bazı sentetik maddelerin oluşturduğu tozlardır.

·         Fibrojenik tozlar, ufalansa dahi lifli yapısını muhafaza eden solunduğunda akciğerlerde fibrojenik yapı denilen şişlikler oluşturan silis, asbest, talk, magnezyum tozları gibi tozlardır. Silikozis, talkoz, aliminoz adı ile anılan hastalıklara yol açar.

·         İşyerlerinde tozlardan meydana gelen sağlıksız ortamın bertaraf edilmesi için en uygun yöntem yeterli bir havalandırma sisteminin kurulmuş olmasıdır.

·         Tozların sağlık için risk oluşturanları 60 mikron altında olanlardır. Bunların büyük bir kısmı üst solunum yollarında tutulmaktadır. Sağlık için en zararlı olanları ve toza bağlı meslek hastalıklarına yol açanları 0.5 mikron ile 5 mikron arasında olanlardır.

·         Bazı durumlarda örneğin tahıl silolarında, un değirmenlerinde tozlar patlayabilir.

·         Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik hükümlerine göre ikame yöntemi şu şekilde tanımlanmaktadır : tehlikeli kimyasal madde yerine işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde veya işlem kullanılması.

·         İşveren işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.

• Havadan ağır olan gazların bulunabileceği ortamlarda havalandırma menfezlerinin zemine yakın duvarlarda yapılması gerekir.
• Slikozis kristalize olmuş silika tozlarının neden olduğu bir hastalıktır. Tedavisi mümkün değildir. Sadece yaşam ömrü kişiden kişiye az değişkenlik göstererek artırılabilir. Silikozisteki opasiteler yuvarlak opasitelerdir.
• Antrakozis hastalığı kömür madenciliğinde görülen bir meslek hastalığıdır.

·         BİSSİNOZİS (Pamuk pnömokonyozu)  pamuk ile çalışan işçilerde 5-10 yıl içinde görülür,  önceleri Pazartesi günleri hastalığı şeklinde, ikinci aşamada haftanın diğer günlerinde de rahatsızlıklar görülür.

• Parlama noktası 0 -21 derece arasında olan sıvı maddeler kolay alevlenir maddeler kapsamına girer.
• Nitrik asit, sülfirik asit ve hidroklorik asit Par. Pat Tehlikeli ve Zararlı maddeler tüzüğüne göre sıcak ve soğuk korozif maddeler sınıfına girer.
• Asit üzerine kesinlikle su dökülmemelidir.
• Kimyasal depolardan sevkiyat yapılırken önce gelen önce gider kuralı uygulanır ve bu sayede kimyasalların raf ömürlerinin çoğunluğunun tüketicide geçmiş olması sağlanır.
• Depolarda yol mesafeleri ; ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ara yollar 1 m.
•  Kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmalarda kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıl süre ile saklanmalıdır.
• Berilyum ve kadmiyum bileşiklerinin kansere neden oldukları anlaşılmıştır.